DR Congo inaishutumu Rwanda kwa kusaidia makundi yenye silaha katika kesi ya mahakama ya Afrika Mashariki

DRC inaishutumu Rwanda kwa kukiuka mamlaka yake na uadilifu wa eneo kwa kutuma wanajeshi kusaidia makundi yenye silaha.

Mahakama ya Afrika Mashariki imeanza mchakato wa kesi iliyowasilishwa na Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo (DRC) dhidi ya Rwanda, ikiishutumu kwa kukiuka mamlaka yake ya kujitawala na kutuma wanajeshi kusaidia makundi ya waasi katika eneo la mashariki mwa nchi hiyo .

Mashariki mwa DRC imeshuhudia ukosefu wa utulivu wa miaka mingi huku zaidi ya makundi 120 yenye silaha yakipigania mamlaka, ardhi na rasilimali muhimu za madini. Kundi lenye nguvu zaidi ni M23 ambalo serikali ya Kongo – pamoja na Marekani na Ufaransa – imeshutumu Rwanda kwa kufadhili. Kigali imekanusha madai hayo.

“DRC inaishutumu Rwanda kwa vitendo vya uchokozi ambavyo vinadaiwa kukiuka mamlaka yake, uadilifu wa eneo, utulivu wa kisiasa na uhuru,” ilisema taarifa kwenye mtandao wa kijamii kutoka kwa mahakama hiyo yenye makao yake makuu nchini Tanzania. “DRC inahoji kwamba hatua za Rwanda zimesababisha ukiukwaji mkubwa wa haki za binadamu katika eneo la Kivu Kaskazini,” ilisema.

Kesi hiyo imekuja siku moja baada ya Rais wa DRC Felix Tshisekedi kutoa wito wa vikwazo dhidi ya Rwanda katika Baraza Kuu la Umoja wa Mataifa kwa madai ya kuunga mkono M23.

DRC imedai kuwa wanajeshi wa Rwanda wamehusika katika uvamizi na uhalifu wa kivita mashariki mwa nchi hiyo. Mwezi Julai, wataalam wa Umoja wa Mataifa walikadiria kuwa kati ya wanajeshi 3,000 na 4,000 wa serikali ya Rwanda wametumwa mashariki mwa DRC pamoja na M23, ambayo imekuwa ikifanya maendeleo makubwa tangu 2021 baada ya kuwa kimya kwa takriban muongo mmoja.

Mahakama ya Haki ya Afrika Mashariki, iliyoko Arusha, Tanzania, ilianzishwa kama mahakama ya kikanda chini ya mkataba wa 1999 kati ya kundi la mataifa ya Afrika Mashariki na inakusudiwa kusikiliza kesi kutoka Kenya, Burundi, Rwanda, Uganda na Tanzania. Mahakama imeidhinishwa na Umoja wa Mataifa.

Katika kesi hiyo, Kongo inataka kuiwajibisha Rwanda kwa ukiukaji wa haki ikiwa ni pamoja na ukatili dhidi ya raia na uvunjaji wa sheria za kimataifa, na pia kupata fidia kwa wahasiriwa wa uhalifu huu unaodaiwa.

“Tuna furaha kesi imeondolewa,” wakili anayewakilisha DRC, Elisha Ongoya, aliambia The Associated Press.

Rwanda iliweka pingamizi, ikihoji mamlaka ya mahakama katika kesi hiyo. Wakili wake, Emile Ntwali, aliomba kesi hiyo itupiliwe mbali kwa kuwa mahakama ya mkoa haishughulikii masuala ya jinai. Ntwali pia aliishutumu DRC kwa kushindwa kutafsiri baadhi ya hati kutoka Kifaransa hadi Kiingereza – lugha ya mahakama. Timu ya wanasheria wa Kongo iliomba mahakama iruhusiwe kuwasilisha ushahidi mpya na nyaraka zilizotafsiriwa.

Hakimu Mfawidhi, Yohanne Masara alisema mahakama itapitia hoja za kila upande na kutoa uamuzi wa mapingamizi hayo hapo baadaye.

Kesi hiyo ilifunguliwa wakati Human Rights Watch ikitoa ripoti inayoshutumu jeshi la Rwanda na M23 kwa kuwa na kambi za watu waliokimbia makazi yao “bila kubagua” na maeneo mengine yenye msongamano wa watu huko Goma, jimbo la Kivu Kaskazini. Mji huo ni kitovu kikuu cha mashariki mwa DRC, na makazi ya watu milioni mbili na takriban nusu milioni waliokimbia makazi yao wanaotafuta hifadhi huko.

Pia ilishutumu vikosi vya jeshi la Kongo na wanamgambo washirika kwa kuongeza hatari inayowakabili watu waliohamishwa kwenye kambi “kwa kupeleka silaha karibu na kuingia kwenye kambi, ambapo wamefanya dhuluma dhidi ya wakaazi”.

Pande zote mbili pia “zimeua na kuwabaka wakaazi wa kambi, kuingilia utoaji wa misaada, na kufanya unyanyasaji mwingine”, ilisoma ripoti hiyo.

Kiini cha mzozo mashariki mwa DRC ni shindano la madini ya thamani. Nchi hiyo ni nyumbani kwa baadhi ya akiba kubwa zaidi za madini na madini ya adimu duniani kama vile kobalti, inayochukuliwa kuwa muhimu  katika betri za lithiamu-ioni zinazowasha magari yanayotumia umeme (EVs). Kiasi cha asilimia 70 ya usambazaji wa kobalti duniani (PDF) unatoka DRC. Coltan, inayotumika katika vifaa kama vile PlayStation na simu, pia inapatikana kwa wingi mashariki mwa DRC.