Elimu wakati wa vita huko Gaza
Katika majira ya joto ya 2023, Lana Haroun alikuwa miongoni mwa wanafunzi wa juu huko Gaza waliofaulu tawjihi yake, mtihani wa cheti cha shule ya upili ya Palestina. Muda mfupi baadaye, alijiandikisha kama mwanafunzi wa mwaka wa kwanza wa kutafsiri Kiingereza katika Chuo Kikuu cha Al-Azhar cha Gaza.
“Nilifanya kazi kwa bidii na kufikia kile nilichokiota. Nilipata vyeo vya juu nchini Palestina. Nilijivunia sana,” Haroun aliiambia DW, katika ujumbe wa sauti kutoka nyumbani kwake Gaza .
Lakini vita vilizuka huko Gaza , baada ya wanamgambo wanaoongozwa na Hamas kushambulia jamii za kusini mwa Israeli mnamo Oktoba 7, 2023. Matumaini na ndoto za Haroun, kama zile za maelfu ya vijana huko Gaza, ziliharibiwa.
Katika kipindi cha miezi 11 iliyopita, yeye na familia yake wamefurushwa kutoka nyumbani kwao katikati mwa Gaza hadi Rafah huku kukiwa na mapigano makali, na kisha kurejea katika eneo la kati la Gaza. “Kitivo cha kutafsiri sasa kinapunguzwa na kuwa vifusi na ndivyo pia ndoto zangu,” alisema.
Alama za juu za Haroun katika shule ya upili zilimaanisha kuwa anaweza kuwa na fursa za kusoma nje ya nchi – kama angeruhusiwa kuondoka Gaza. Israel na Misri zimedhibiti vikali harakati za kuingia na kutoka katika eneo linalotawaliwa na Hamas kwa miaka 17, hata kabla ya vita vya hivi karibuni.
“Ninachagua kusoma katika chuo kikuu cha ndani ili kukaa karibu na familia yangu kwa sababu kwangu, hali ya usalama na utulivu ilikuwa muhimu kwa mafanikio,” alisema. “Hisia ya usalama ninayozungumzia imesambaratika kabisa.”
Uharibifu huo umekuwa na athari mbaya kwa vijana wa eneo hilo na mustakabali wao, haswa katika jamii ambayo elimu ni muhimu sana, kwani inawapa wanafunzi nafasi ya kuondoka Gaza na ufadhili wa masomo. Takriban 40% ya wakazi wa Gaza wana umri wa miaka 14 au chini, na umri wa wastani mwaka 2020 ulikuwa 18, na kuifanya Gaza kuwa mojawapo ya wakazi wenye umri mdogo zaidi duniani.
Asilimia 92.9 ya shule za Gaza ziliharibiwa
Mapema Septemba, mwaka wa shule ulianza rasmi katika baadhi ya nchi katika eneo lote – lakini sio Gaza.
Angalau watoto 45,000 wenye umri wa miaka 6 hawataanza masomo hivi karibuni, kulingana na UNICEF . Na takriban vijana 625,000 waliosajiliwa kwa shule watakosa kozi kwa mwaka mwingine wa shule, mradi tu vita vinaendelea. Watoto wengi wana shughuli nyingi za kusaidia kuchota maji na kupata msaada wa chakula, badala ya kujifunza kusoma na kuandika.
Picha za satelaiti na uchambuzi wa Cluster ya Elimu ya Kimataifa , kikundi cha utafiti cha mashirika ya misaada yanayoongozwa na UNICEF na shirika la misaada la Uingereza Save the Children, umeonyesha kuwa 92.9% ya shule za Gaza “zimeendeleza uharibifu wa kiwango fulani,” ikiwa ni pamoja na hits moja kwa moja. Angalau 84.6% ya shule zitahitaji “ujenzi kamili au kazi kuu ya ukarabati” kabla ya madarasa kuanza tena huko.
Shirika la Umoja wa Mataifa linalotoa misaada kwa Wapalestina, UNRWA, limegeuza shule zake nyingi kuwa makazi. “Zimekuwa sehemu za kukata tamaa, njaa, magonjwa na vifo,” aliandika mkuu wa UNRWA Philippe Lazzarini kwenye X, zamani Twitter, mnamo Septemba 11.
“Watoto wote wamepoteza mwaka wa ziada wa elimu kwa vita hivi vya kikatili. Kadiri watoto wanavyokaa nje ya shule kwa muda mrefu katika vifusi vya ardhi iliyoharibiwa, ndivyo hatari ya wao kuwa kizazi kilichopotea inavyoongezeka. Hiki ni kichocheo cha chuki ya siku zijazo & wenye msimamo mkali.”
Mnamo Julai pekee, migomo 21 katika shule za UNRWA zinazohudumu kama makazi ilirekodiwa katika Ukanda wa Gaza. Angalau 70% ya shule zinazoendeshwa na UNRWA – nyingi zilikuwa zikitumika kama makazi – zimeathirika wakati wa vita, shirika hilo liliripoti mwezi Septemba .
Israel imesema mara kwa mara kundi la Kiislamu la Hamas na makundi mengine ya wanamgambo wanatumia maeneo ya kiraia kama vile shule na hospitali kwa madhumuni ya kijeshi, na imesema inajaribu kuepuka kuwadhuru raia wanaojificha huko. Katika taarifa kwa DW, Jeshi la Ulinzi la Israel limesema linafanya kazi “pekee kwa misingi ya hitaji la kijeshi na kwa mujibu wa sheria za kimataifa.”
IDF iliongeza kuwa “Lazima isisitizwe, hata hivyo, kwamba Hamas inapachika mali zake za kijeshi kinyume cha sheria ndani, chini, na karibu na maeneo yenye wakazi wengi wa kiraia, na kwa kejeli kunyonya miundombinu ya kiraia kwa madhumuni ya ugaidi. Hasa, imethibitishwa vyema kwamba Hamas inanyonya shule na vifaa vya UNRWA kwa shughuli zake za kijeshi […].”
Hamas, ambayo inatawala Gaza, imekanusha mara kwa mara kuwaficha wapiganaji katika maeneo ya raia.
Kulingana na data iliyokusanywa kati ya Oktoba 23, 2023 na Julai na Wizara ya Elimu na Elimu ya Juu ya Palestina huko Ramallah, angalau vyuo vikuu 20 vimeharibiwa vibaya, na zaidi ya majengo 31 ya vyuo vikuu yameharibiwa. Baadhi ya kampasi, kama vile Chuo Kikuu cha Al-Azhar katika Jiji la Gaza, ambako Lana Haroun aliandikishwa, ilionekana kuwa imetumiwa kwa muda na jeshi la Israel, kama inavyoonekana kwenye video za mitandao ya kijamii zilizotumwa na wanajeshi wa Israel.
Wakosoaji wameishutumu Israel kwa kulenga taasisi za elimu kimakusudi. “Inaweza kuwa jambo la busara kuuliza kama kuna juhudi za makusudi kuharibu mfumo wa elimu wa Palestina, hatua inayojulikana kama ‘mauaji ya kielimu’,” kundi la wataalam wa elimu wa Umoja wa Mataifa lilisema katika taarifa yake mwezi Aprili . Waliongeza kuwa mashambulio hayo “yanawasilisha muundo wa kimfumo wa ghasia unaolenga kubomoa msingi wa jamii ya Wapalestina.
Vita vya kulipiza kisasi vya Israel dhidi ya Gaza – vilianza Oktoba mwaka jana baada ya mashambulizi ya Hamas na makundi mengine ya wanamgambo kuua watu 1,200 na kuona watu 250 wakichukuliwa mateka – vimewaua zaidi ya Wapalestina 41,000, kulingana na Wizara ya Afya ya Gaza. Hamas imeteuliwa kama kundi la kigaidi na Ujerumani, Marekani, Umoja wa Ulaya na serikali nyinginezo.
Kwa wengine, masomo yanaendelea mtandaoni licha ya vita
Huku kukiwa na kiwewe cha vita, wataalam wamesema wengi wa vijana wa Gaza watahitaji msaada wa afya ya akili na kisaikolojia kwa miaka ijayo, pamoja na usaidizi wa elimu. Baadhi ya mashirika ya misaada na mipango ya kibinafsi tayari imeanzisha programu zisizo rasmi kusaidia watoto wa shule. Kwa wanafunzi wa chuo kikuu, changamoto pia ni ya kutisha.
Mapema majira ya kiangazi, baadhi ya vyuo vikuu katika Ukingo wa Magharibi unaokaliwa na Israel vilianza kutoa madarasa ya mtandaoni ili kuwaruhusu wanafunzi wa Gaza kuendelea na masomo yao, angalau kwa kiasi. Andira Abdallah, mhadhiri katika Idara ya Lugha na Tafsiri ya Chuo Kikuu cha Birzeit, alijitolea kwa mradi huo na kuwasaidia wanafunzi wawili huko Gaza kutoka sebuleni kwake Ramallah, kuhakiki sarufi ya Kiingereza na kusoma maandishi mafupi.
“Saa hii na nusu labda ndiyo nafasi pekee kwao kujadili kitu kingine zaidi ya kunusurika,” Abdallah aliiambia DW. Kama mwalimu, anapambana na yale wanafunzi wake wanapitia upande mwingine. “Tunajadili wasomi pekee. Najua siwezi kufanya lolote kuwasaidia au kupunguza maumivu yao.”
Wanafunzi wengi wamelazimika kuyahama makazi yao mara kadhaa, huku familia na marafiki wametawanyika kote Gaza. Wengine wamepoteza wapendwa wao, na wengi hawana nyumba ya kurudi. Vita hivyo vimewakosesha makazi watu wasiopungua milioni 1.9, kulingana na Umoja wa Mataifa, karibu idadi yote ya watu milioni 2.3.
Wakati fulani, wanafunzi wangeweza kwenda nje ya mtandao kwa sababu mtandao huko Gaza ulikuwa haufanyi kazi, ingawa somo lilikuwa la sauti pekee. Akizungumza na DW akiwa amesimama kati ya mahema huko Khan Younis, mmoja wa wanafunzi hao, Fatma Asfour alisema alikuwa akihangaika kutafuta mahali pa kuunganisha kwenye mtandao na kuchaji betri ya simu yake.
“Sijui jinsi ya kuelezea kile tunachopitia. Lakini ni muhimu sana kwangu kufuata somo hili,” alisema. Vita vitakapokwisha, alisema, anatarajia kuwa na kazi kama msanii wa urembo au uanamitindo. “Lazima tuamini kwamba tutafanikiwa.”
UN yaweka Israel, Hamas kwenye orodha nyeusi kwa kuwadhuru watoto
Abdallah Baraka, mwanafunzi wa sayansi ya kompyuta kutoka Deir al-Balah huko Gaza, alisema mara nyingi ilikuwa vigumu kuzingatia kwa saa hii moja.
“Lazima nitumie masaa mengi kwa siku kutafuta maji na chakula. Lakini kuna suala la usalama,” alisema. “Na mara ya mwisho nilipotakiwa kusoma, kulikuwa na oda ya kuhama eneo ambalo nina baadhi ya familia na marafiki, lakini kwa vile hawana mtandao na huduma ya simu ni mbaya, nilihangaika hadi nikawafikia. Inachukua tu usumbufu, kiakili.”
Ingawa ulimwengu unaomzunguka ni mbaya, Baraka anataka kumaliza masomo yake. “Nataka tu kupata kazi, ikiwezekana kufanya kazi katika AI. Ningependa kuishi na kujenga taaluma.”
