Bowen: Mwaka wa mauaji na mawazo yaliyovunjika umeipeleka Mashariki ya Kati kwenye makali ya vita vikubwa zaidi

Mamilioni ya watu katika Mashariki ya Kati huota maisha salama, tulivu bila drama na kifo cha jeuri. Mwaka wa mwisho wa vita, mbaya kama wowote katika eneo hili katika nyakati za kisasa, umeonyesha tena kwamba ndoto za amani haziwezi kutimia wakati mistari ya kina ya kisiasa, kimkakati na ya kidini bado haijafungwa. Kwa mara nyingine tena, vita vinatengeneza upya siasa za Mashariki ya Kati.

Mashambulizi ya Hamas yalitokana na zaidi ya karne moja ya migogoro ambayo haijatatuliwa. Baada ya Hamas kuvunja mpaka uliolindwa kidogo, ilisababisha siku mbaya zaidi ambayo Waisraeli waliteseka.

Takriban watu 1,200, wengi wao wakiwa raia wa Israel, waliuawa. Waziri Mkuu wa Israel, Benjamin Netanyahu, alimpigia simu Rais Joe Biden na kumwambia kwamba “Hatujawahi kuona ushenzi kama huu katika historia ya taifa hilo”; si “tangu Maangamizi ya Wayahudi.” Israel iliona mashambulizi ya Hamas kuwa tishio kwa kuwepo kwake.

Tangu wakati huo, Israel imekuwa na siku nyingi za kutisha kwa Wapalestina huko Gaza. Takriban watu 42,000, wengi wao wakiwa raia wameuawa, kulingana na wizara ya afya inayoendeshwa na Hamas. Sehemu kubwa ya Gaza ni magofu. Wapalestina wanaishutumu Israel kwa mauaji ya halaiki.

Vita vimeenea. Miezi kumi na miwili baada ya Hamas kufanya mashambulizi Mashariki ya Kati iko kwenye ukingo wa vita mbaya zaidi; pana, zaidi, na hata kuharibu zaidi.

Kifo cha udanganyifu

Mwaka wa mauaji umeondoa matabaka ya mawazo na udanganyifu. Mojawapo ni imani ya Benjamin Netanyahu kwamba angeweza kusimamia suala la Palestina bila kufanya makubaliano na madai yao ya kujitawala.

Hayo yalienda mbele mawazo matamanio yaliyokuwa yamewafariji washirika wa Israeli waliokuwa na wasiwasi wa Magharibi. Viongozi wa Marekani na Uingereza, na wengine, walikuwa wamejiaminisha kuwa Netanyahu, licha ya kupinga taifa la Palestina pamoja na Israel maisha yake yote ya kisiasa, angeweza kwa namna fulani kushawishika kukubali mmoja kukomesha vita.

Kukataa kwa Netanyahu kulionyesha karibu kutokuwa na imani na Wapalestina ndani ya Israeli na vile vile itikadi yake mwenyewe. Pia ilishinda mpango kabambe wa amani wa Amerika.

“Mapatano makubwa” ya Rais Biden yalipendekeza kwamba Israeli itatambuliwa kamili ya kidiplomasia na Saudi Arabia, nchi yenye ushawishi mkubwa zaidi wa Kiislamu, kama malipo ya kuruhusu uhuru wa Palestina. Saudis wangetuzwa kwa mkataba wa usalama na Marekani.

Mpango wa Biden ulianguka kwenye kizingiti cha kwanza. Netanyahu alisema mwezi Februari kwamba serikali itakuwa “malipo makubwa” kwa Hamas. Bezalel Smotrich, mmoja wa watu wenye msimamo mkali wa utaifa katika baraza lake la mawaziri, alisema itakuwa “tishio lililopo” kwa Israeli.

Kiongozi wa Hamas, Yahya Sinwar, alidhaniwa kuwa yu hai, mahali fulani huko Gaza alikuwa na udanganyifu wake mwenyewe. Mwaka mmoja uliopita, lazima awe na matumaini kwamba sehemu nyingine ya Iran inayoitwa “mhimili wa upinzani” ingejiunga, kwa nguvu zote, katika vita vya kulemaza Israeli. Alikosea.

Sinwar aliweka mipango yake ya kushambulia Israeli tarehe 7 Oktoba kwa siri sana hivi kwamba alimshtua adui yake. Pia aliwashangaza wengine upande wake. Vyanzo vya kidiplomasia viliiambia BBC kwamba Sinwar hata hakushiriki mipango yake na uongozi wa kisiasa wa shirika lake lililo uhamishoni nchini Qatar. Walikuwa na itifaki za usalama zilizolegea, wakizungumza kwenye mistari iliyo wazi ambayo inaweza kusikika kwa urahisi, chanzo kimoja kilisema.

Mbali na kuendelea na mashambulizi hayo, Iran iliweka wazi kuwa haitaki vita vikubwa zaidi, kwani Israel iliivamia Gaza na Rais Biden akaamuru vikundi vya washambuliaji wa Marekani kusogea karibu ili kuilinda Israel.

Badala yake, Hassan Nasrallah, na rafiki yake na mshirika wake, kiongozi mkuu wa Iran Ayatollah Ali Khamenei, walijiwekea kikomo kwa kupiga makombora mpaka wa kaskazini wa Israel, ambao walisema utaendelea hadi kusitishwa kwa mapigano huko Gaza. Walengwa wengi walikuwa wa kijeshi, lakini Israeli ilihamisha zaidi ya watu 60,000 mbali na mpaka. Huko Lebanoni, labda mara mbili ya wengi walilazimika kukimbia kwa miezi kadhaa kama Israeli ilivyojirudi.

Israel ilisema wazi kuwa haitavumilia vita vya muda usiojulikana vya ugomvi na Hezbollah. Hata hivyo, hekima ya kawaida ilikuwa kwamba Israeli ingezuiwa na rekodi ya kutisha ya mapigano ya Hezbollah katika vita vya awali na safu yake ya makombora, iliyotolewa na Iran.

Mnamo Septemba, Israeli iliendelea na mashambulizi. Hakuna mtu aliye nje ya safu ya juu ya Jeshi la Ulinzi la Israeli (IDF) na shirika la kijasusi la Mossad aliyeamini kwamba uharibifu mkubwa unaweza kusababishwa haraka hivyo kwa mshirika mwenye nguvu zaidi wa Iran.

Israel ililipua kwa mbali kurasa na redio zilizonaswa na mabomu, na kuharibu mawasiliano ya Hezbollah na kuwaua viongozi. Ilizindua moja ya kampeni kali zaidi za mabomu katika vita vya kisasa. Katika siku yake ya kwanza Israel iliua takriban watu 600 wa Lebanon, wakiwemo raia wengi.

Mashambulizi hayo yametoboa shimo kubwa katika imani ya Iran kwamba mtandao wa washirika wake uliimarisha mkakati wake wa kuizuia na kuitisha Israel. Wakati muhimu ulikuja tarehe 27 Septemba, na shambulio kubwa la anga kwenye vitongoji vya kusini mwa Beirut ambalo lilimuua Hassan Nasrallah, kiongozi wa Hezbollah na wengi wa manaibu wake wakuu. Nasrallah ilikuwa sehemu muhimu ya “mhimili wa upinzani” wa Iran, muungano wake usio rasmi na mtandao wa ulinzi wa washirika na washirika.

Israeli ilitoka kwenye vita vya mpaka kwa kuzidi kuwa kubwa zaidi. Ikiwa nia ya kimkakati ilikuwa kulazimisha Hezbollah kusitisha mapigano na kurudi nyuma kutoka kwenye mpaka, ilishindikana. Mashambulizi, na uvamizi wa Lebanon kusini, haujaizuia Iran.

Iran inaonekana kuhitimisha kwamba kusita kwake wazi kuhatarisha vita vikubwa zaidi kulikuwa kuhimiza Israeli kusukuma zaidi. Kurudisha nyuma ilikuwa hatari, na kulihakikisha jibu la Israeli, lakini kwa kiongozi mkuu na Walinzi wa Mapinduzi ya Iran, lilikuwa chaguo mbaya zaidi.

Siku ya Jumanne tarehe 1 Oktoba, Iran ilishambulia Israel kwa makombora ya balistiki.

___

Hifadhi ya kiwewe

Kibbutz Kfar Aza iko karibu sana na waya ambayo ilipaswa kulinda mpaka wa Israeli na Ukanda wa Gaza. Kibbutz ilikuwa jumuiya ndogo, yenye nyumba za kawaida kwenye kampasi isiyo na mpango wa nyasi na bustani nadhifu. Kfar Aza alikuwa mmoja wa malengo ya kwanza ya Hamas tarehe 7 Oktoba. Watu 62 kutoka kibbutz waliuawa na Hamas. Kati ya mateka 19 waliochukuliwa kutoka huko hadi Gaza, wawili waliuawa na wanajeshi wa Israeli baada ya kutoroka kutoka utumwani. Mateka watano kutoka Kfar Aza bado wako Gaza.

Jeshi la Israel lilichukua waandishi wa habari hadi mjini Kfar Aza tarehe 10 Oktoba mwaka jana, wakati ilikuwa bado eneo la vita. Tuliona wanajeshi wa Israel wakichimba kwenye uwanja wa kibbutz na tuliweza kusikia milio ya risasi walipokuwa wakiondoa majengo ambayo walishuku kuwa wapiganaji wa Hamas wanaweza kuwa wamejificha. Raia wa Israel waliouawa na Hamas walikuwa wakibebwa kwenye mifuko ya miili kutoka kwenye magofu ya nyumba zao. Wapiganaji wa Hamas waliouawa na wanajeshi wa Israel walipokuwa wakipigana kuelekea kibbutz bado wamelala kwenye nyasi nadhifu, na kuwa nyeusi huku wakioza kwenye jua kali la Mediterania.

Mwaka mmoja baadaye wafu huzikwa lakini kidogo sana imebadilika. Walio hai hawajarudi kuishi majumbani mwao. Nyumba zilizoharibiwa zimehifadhiwa kama zilivyokuwa nilipoziona tarehe 10 Oktoba mwaka jana, isipokuwa majina na picha za watu walioishi na kuuawa ndani yao huonyeshwa kwenye mabango makubwa na kumbukumbu.

Zohar Shpak, mkazi ambaye alinusurika katika shambulio hilo pamoja na familia yake, alituonyesha kuzunguka nyumba za majirani ambao hawakuwa na bahati kama hiyo. Moja ya nyumba ilikuwa na picha kubwa kwenye ukuta wake ya wanandoa wachanga waliokuwa wakiishi huko, wote waliuawa na Hamas tarehe 7 Oktoba. Ardhi inayozunguka nyumba imechimbwa. Zohar alisema babake kijana huyo alitumia wiki kadhaa kupepeta udongo kujaribu kutafuta kichwa cha mwanawe. Alikuwa amezikwa bila hiyo.

Hadithi za wafu wa 7 Oktoba, na mateka, zinajulikana sana katika Israeli. Vyombo vya habari vya ndani bado vinazungumza juu ya hasara ya nchi yao, na kuongeza habari mpya kwa maumivu ya zamani.

Zohar alisema ilikuwa mapema sana kufikiria jinsi wanavyoweza kujenga upya maisha yao.

“Bado tuko ndani ya kiwewe. Hatuko katika kiwewe cha baada ya kiwewe. Kama watu walivyosema, bado tuko hapa. Bado tuko kwenye vita. Tulitaka vita vikomeshwe, lakini tunataka vitamalizwa kwa ushindi, lakini sio ushindi wa jeshi. Sio ushindi wa vita.

“Ushindi wangu ni kwamba ningeweza kuishi hapa, pamoja. Mwanangu na binti yangu, pamoja na wajukuu zangu na kuishi kwa amani. Naamini katika amani.”

Zohar na wakaazi wengine wengi wa Kfar Aza waliotambuliwa na mrengo wa kushoto wa siasa za Israeli, ikimaanisha kuwa waliamini kuwa fursa pekee ya amani ya Israeli ilikuwa kuruhusu Wapalestina uhuru wao. Waisraeli kama Zohar na majirani zake wanaamini kwamba Netanyahu ni waziri mkuu mwenye maafa ambaye anabeba jukumu zito la kuwaacha wakiwa hatarini na wazi kushambulia tarehe 7 Oktoba.

Lakini Zohar hawaamini Wapalestina, watu aliokuwa akiwasafirisha hadi hospitali za Israel katika nyakati bora zaidi waliporuhusiwa kutoka Gaza kwa matibabu.

“Siamini wale watu wanaoishi huko. Lakini nataka amani. Ninataka kwenda kwenye ufuo wa Gaza. Lakini siwaamini. Hapana, simwamini hata mmoja wao.”

Janga la Gaza

Viongozi wa Hamas hawakubali kwamba mashambulizi dhidi ya Israel yalikuwa ni makosa ambayo yalileta ghadhabu ya Israel, yenye silaha na kuungwa mkono na Marekani hadi kwenye vichwa vya watu wao. Lawama kazi, wanasema, na tamaa yake ya uharibifu na kifo.

Nchini Qatar, saa moja au zaidi kabla ya Iran kushambulia Israel tarehe 1 Oktoba, nilimhoji Khalil al-Hayya, kiongozi mkuu wa Hamas nje ya Gaza, wa pili katika shirika lao baada ya Yahya Sinwar. Alikanusha kuwa watu wake walikuwa wamewalenga raia – licha ya ushahidi mwingi – na alihalalisha mashambulizi kwa kusema ilikuwa ni muhimu kuweka masaibu ya Wapalestina kwenye ajenda ya kisiasa ya dunia.

“Ilikuwa ni lazima kutoa tahadhari duniani kuwaambia kwamba hapa kuna watu ambao wana sababu na wana madai ambayo lazima yatimizwe. Lilikuwa pigo kwa Israeli, adui wa Kizayuni.”

Israeli ilihisi pigo, na tarehe 7 Oktoba, wakati IDF ilipokuwa inakimbiza wanajeshi kwenye mpaka wa Gaza, Benjamin Netanyahu alitoa hotuba akiahidi “kisasi kikubwa”. Aliweka malengo ya vita ya kuwaondoa Hamas kama jeshi na jeshi la kisiasa na kuwarudisha mateka nyumbani. Waziri Mkuu anaendelea kusisitiza kwamba “ushindi kamili” unawezekana, na nguvu hiyo hatimaye itawakomboa Waisraeli wanaoshikiliwa na Hamas kwa mwaka mmoja.

Wapinzani wake wa kisiasa, wakiwemo jamaa wa mateka, wanamshutumu kwa kuzuia usitishaji mapigano na mpango wa kutekwa ili kuwaridhisha watu wenye uzalendo wa hali ya juu katika serikali yake. Anashutumiwa kwa kuweka uhai wake wa kisiasa kabla ya maisha ya Waisraeli.

Netanyahu ana maadui wengi wa kisiasa nchini Israel, ingawa mashambulizi ya Lebanon yamesaidia kurekebisha idadi yake ya kura. Anabakia kuwa na utata lakini kwa Waisraeli wengi vita vya Gaza sivyo. Tangu tarehe 7 Oktoba, Waisraeli wengi wameshupaza mioyo yao kwa mateso ya Wapalestina huko Gaza.

Siku mbili za vita, Waziri wa Ulinzi wa Israeli, Yoav Gallant, alisema alikuwa ameamuru “kuzingirwa kabisa” kwa Ukanda wa Gaza.

“Hakutakuwa na umeme, hakuna chakula, hakuna mafuta, kila kitu kimefungwa … Tunapambana na wanyama na tunafanya ipasavyo.”

Tangu wakati huo, chini ya shinikizo la kimataifa, Israel imelazimika kulegeza kizuizi chake. Katika Umoja wa Mataifa mwishoni mwa Septemba, Netanyahu alisisitiza Wagaza wana chakula chote wanachohitaji.

Ushahidi unaonyesha wazi kwamba si kweli. Siku chache kabla ya hotuba yake, mashirika ya Umoja wa Mataifa ya kutoa misaada ya kibinadamu yalitia saini tamko la kutaka kukomesha “mateso ya kibinadamu na maafa ya kibinadamu huko Gaza”.

“Zaidi ya Wapalestina milioni 2 hawana ulinzi, chakula, maji, vyoo, makazi, huduma za afya, elimu, umeme na mafuta – mahitaji ya msingi ya kuishi. Familia zimehamishwa kwa nguvu, mara kwa mara, kutoka sehemu moja isiyo salama hadi ijayo, bila njia ya kutoka.”

BBC Verify imechambua hali ya Gaza baada ya mwaka wa vita.

Wizara ya afya inayosimamiwa na Hamas imesema takriban Wapalestina 42,000 wameuawa kufikia sasa. Uchambuzi wa picha za satelaiti na wasomi wa Marekani Corey Scher na Jamon Van Den Hoek unapendekeza 58.7% ya majengo yote yameharibiwa au kuharibiwa.

0:39Tazama picha, zilizotolewa na BBC kutoka kwa waendeshaji wa ndege zisizo na rubani ndani ya Gaza, zikionyesha ukubwa wa uharibifu huo

Lakini kuna gharama nyingine ya kibinadamu – kuhama – huku raia wakielekezwa mara kwa mara kuhama na IDF.

Athari za harakati za watu zinaweza kuonekana kutoka angani.

Picha za satelaiti zinaonyesha jinsi mahema yalivyokusanyika na kutawanyika katikati mwa Rafah. Ni muundo ambao umerudiwa kwenye ukanda.

Mawimbi haya ya watu kuyahama makazi yao yalianza tarehe 13 Oktoba, wakati IDF iliwaambia wakazi wa nusu ya kaskazini ya ukanda huo kuhamia kusini kwa ajili ya “usalama” wao wenyewe.

BBC Verify imetambua zaidi ya machapisho 130 ya mitandao ya kijamii kama haya yaliyoshirikiwa na IDF, ikieleza kwa kina ni maeneo gani yaliteuliwa maeneo ya mapigano, njia za kuchukua na mahali pa kusitisha mapigano kwa muda.

Kwa jumla, machapisho haya yanayopishana mara nyingi yalifikia takriban maagizo 60 ya uhamishaji yanayojumuisha zaidi ya 80% ya ukanda wa Gaza.

Katika arifa nyingi, BBC Thibitisha imepata maelezo muhimu kuwa hayasomeki na mipaka iliyochorwa haiendani na maandishi.

IDF imeteua eneo la pwani – al-Mawasi – kusini mwa Gaza kama eneo la kibinadamu. Bado hupigwa bomu. BBC Verify imechambua kanda za mashambulio 18 ya anga ndani ya mipaka ya eneo hilo.

___

Maisha yetu yalikuwa mazuri – ghafla hatukuwa na chochote

Picha za satelaiti zinaonyesha kizuizi kikubwa cha watu kwenye Mtaa wa Salah al-Din, baada ya Israel kuamuru kuondolewa kwa idadi ya watu kaskazini mwa Gaza. Mahali fulani katika umati wa watu waliokuwa wakishuka kwenye Salah al-Din, njia kuu ya kaskazini-kusini ya Gaza, alikuwa Insaf Hassan Ali, mume wake na watoto wawili, mvulana wa miaka 11 na msichana wa miaka saba. Kufikia sasa, wote wamenusurika, tofauti na washiriki wengi wa familia zao kubwa.

Israel haiwaruhusu waandishi wa habari kuingia Gaza kuripoti kwa uhuru. Tunadhani kwamba ni kwa sababu Israeli haitaki tuone kile imefanya huko. Tulimwagiza mfanyakazi huru wa Kipalestina anayeaminika ndani ya Gaza kufanya mahojiano na Insaf Ali na mwanawe.

Alizungumza juu ya hofu mbaya waliyohisi walipokuwa wakitembea kuelekea kusini, na labda wengine milioni moja, kwa amri ya jeshi la Israeli. Kifo kilikuwa kila mahali, anasema.

“Tulikuwa tunatembea kwenye Mtaa wa Salah al-Din. Gari lililokuwa mbele yetu liligongwa. Tuliiona, na ilikuwa inawaka … Upande wa kushoto, watu waliuawa, na upande wa kulia, hata wanyama – punda walitupwa kote, walipigwa mabomu.

“Tulisema, ‘Ndiyo hiyo, tumemaliza.’ Tulisema, ‘sasa roketi inayokuja itakuwa yetu’.

Insaf na familia yake walikuwa na maisha ya starehe ya tabaka la kati kabla ya vita. Tangu wakati huo, wamehamishwa mara 15 kwa amri ya Israeli. Kama mamilioni ya wengine, wao ni fukara, mara nyingi wana njaa, wanaishi katika hema huko al-Mawasi, eneo lililo ukiwa la matuta ya mchanga. Nyoka, nge na minyoo wakubwa wenye sumu huvamia hema na kulazimika kufagiliwa. Pamoja na hatari ya kifo katika mgomo wa anga, wanakabiliwa na njaa, magonjwa na vumbi la kinyesi linalotokana wakati mamilioni ya watu hawana huduma za usafi wa mazingira.

Insaf alilia kwa ajili ya maisha yake ya zamani, na watu waliowapoteza.

“Maisha yetu yalikuwa ya kupendeza, na kwa ghafula hatukuwa na kitu—hakuna nguo, hatukuwa na chakula, hatukuwa na vitu muhimu kwa maisha. Kuhamishwa mara kwa mara ni ngumu sana kwa afya ya watoto wangu. Wamekuwa na utapiamlo na wameambukizwa magonjwa, kutia ndani kuhara damu na homa ya ini.”

Insaf ilisema kwamba mwanzo wa miezi ya mashambulizi ya Israel ulihisi kama “kutisha ya siku ya hukumu”.

“Mama yeyote angehisi vivyo hivyo, mtu yeyote ambaye ana kitu cha thamani na anaogopa kinaweza kupotoka kutoka kwa mikono yao wakati wowote. Kila mara tulipohamia nyumba, ingelipuliwa, na mtu fulani katika familia yetu angeuawa.”

Nafasi pekee ya kufanya maboresho madogo katika maisha ya Insaf na familia yake na wengine zaidi ya milioni mbili huko Gaza ni kukubaliana kusitisha mapigano. Ikiwa mauaji yatakoma, wanadiplomasia wanaweza kuwa na dirisha la kusimamisha slaidi katika janga kubwa zaidi.

Maafa zaidi yanangoja katika siku zijazo, ikiwa vita vitaendelea na kizazi kipya cha Waisraeli na Wapalestina hakiwezi kutikisa chuki na hofu ambayo wengi kwa sasa wanayo juu ya vitendo vya upande mwingine.

Mtoto wa Insaf mwenye umri wa miaka 11, Anas Awad, ameathiriwa sana na kila kitu alichokiona.

“Hakuna mustakabali wa watoto wa Gaza. Marafiki niliokuwa nikicheza nao wameuawa. Tulikuwa tunakimbia pamoja. Mungu awarehemu. Msikiti ambao nilikuwa nikihifadhi Quran umepigwa bomu. Shule yangu imepigwa bomu. Vivyo hivyo na uwanja wa michezo … kila kitu kimeenda. Nataka amani. Natamani ningerudi na marafiki zangu na kucheza tena. Laiti tungekuwa na nyumba, si hema.”

“Sina marafiki tena. Maisha yetu yote yamegeuka kuwa mchanga. Ninapotoka kwenda kwenye eneo la maombi, ninahisi wasiwasi, na kusitasita. sijisikii sawa.”

Mama yake alikuwa akisikiliza.

“Umekuwa mwaka mgumu zaidi maishani mwangu. Tuliona vituko ambavyo hatukupaswa kuona – miili iliyotawanyika, kukata tamaa kwa mtu mzima aliyeshikilia chupa ya maji ya kunywa kwa watoto wake. Bila shaka, nyumba zetu si nyumba tena; ni marundo tu ya mchanga, lakini tunatumaini siku tutakapoweza kurudi.’

Sheria

Mashirika ya Umoja wa Mataifa ya kutoa misaada ya kibinadamu yamelaani Israel na Hamas: “Mwenendo wa vyama katika mwaka uliopita unafanya mzaha kwa madai yao ya kufuata sheria za kimataifa za kibinadamu na viwango vya chini zaidi vya ubinadamu ambavyo inadai.”

Pande zote mbili zinakanusha tuhuma kuwa zimevunja sheria za vita. Hamas inadai iliwaamuru watu wake kutoua raia wa Israel. Israel inasema inawaonya raia wa Palestina kuondoka katika hatari lakini Hamas inazitumia kama ngao za binadamu.

Israel imefikishwa katika Mahakama ya Kimataifa ya Haki, inayoshutumiwa na Afrika Kusini kwa mauaji ya halaiki. Mwendesha mashtaka mkuu katika Mahakama ya Kimataifa ya Uhalifu ameomba hati ya kukamatwa kwa mashtaka mbalimbali ya uhalifu wa kivita kwa Yahya Sinwar wa Hamas, na Benjamin Netanyahu wa Israel na Yoav Gallant.

Kutumbukia katika kutokuwa na uhakika

Kwa Waisraeli mashambulizi ya Hamas mnamo tarehe 7 Oktoba yalikuwa ukumbusho mchungu wa karne nyingi za mauaji ya kinyama dhidi ya Wayahudi huko Uropa ambayo yaliishia kwenye mauaji ya kimbari yaliyofanywa na Ujerumani ya Nazi. Katika mwezi wa kwanza wa vita, mwandishi wa Israeli na mwanasiasa wa zamani Avraham Burg alielezea athari kubwa ya kisaikolojia kwa nchi yake.

“Sisi, Wayahudi,” aliniambia, “tunaamini kwamba taifa la Israeli ndilo mfumo wa kwanza wa kinga na mfumo wa ulinzi dhidi ya historia ya Kiyahudi. Hakuna ujangili zaidi, hakuna mauaji ya watu wengi zaidi, hakuna wauaji wengi zaidi. Na kwa ghafla, yote yamerudi.”

Mizimu ya zamani iliwatesa Wapalestina pia. Raja Shehadeh, mwandishi mashuhuri wa Kipalestina na mwanaharakati wa haki za binadamu anaamini kwamba Israeli ilitaka kufanya Nakba nyingine – janga lingine: katika kitabu chake cha hivi punde cha What Does Israel Fear From Palestine? anaandika “wakati vita vikiendelea niliweza kuona kwamba walimaanisha kila neno na hawakujali raia, kutia ndani watoto. Machoni mwao, pamoja na macho ya Waisraeli wengi, Wagaza wote walikuwa na hatia”.

Hakuna anayeweza kutilia shaka dhamira ya Israel ya kutetea watu wake, iliyosaidiwa sana na nguvu za Marekani. Hata hivyo, ni wazi kwamba vita hivyo vimeonyesha kwamba hakuna mtu anayeweza kujidanganya kwamba Wapalestina watakubali maisha ya kuishi milele chini ya uvamizi wa kijeshi wa Israel, bila haki sahihi za kiraia, uhuru wa kutembea na uhuru.

Baada ya vizazi vya migogoro Waisraeli na Wapalestina wamezoea kukabiliana. Lakini pia wamezoea kuishi pamoja, hata hivyo bila raha. Wakati usitishaji vita unakuja, na kwa kizazi kipya cha viongozi, kutakuwa na nafasi ya kusukuma tena amani.

Lakini hiyo ni wakati ujao ulio mbali zaidi. Mwaka uliosalia hadi 2025, na rais mpya katika Ikulu ya White House, sio uhakika na umejaa hatari.

Kwa miezi kadhaa baada ya Hamas kushambulia Israeli, hofu ilikuwa kwamba vita vitaenea, na kuwa mbaya zaidi. Polepole, na kisha haraka sana, ilitokea, baada ya mashambulizi ya Israel dhidi ya Hezbollah na Lebanon.

Imechelewa kusema Mashariki ya Kati iko ukingoni. Israel inakabiliana na Iran. Pande zinazopigana zimeingia juu yake, na nchi ambazo bado hazijahusika moja kwa moja zinatamani sana kutoburuzwa ukingoni.

Ninavyoandika Israel bado haijalipiza kisasi kwa shambulio la kombora la balistiki la Iran tarehe 1 Oktoba. Imebainisha kuwa inakusudia kutoa adhabu kali. Rais Biden na utawala wake, msambazaji wa mara kwa mara wa silaha na msaada wa kidiplomasia wa Israel, wanajaribu kurekebisha jibu ambalo linaweza kuipa Iran njia ya kusimamisha kupanda kwa ngazi ya kupanda kwa kasi, maneno ambayo wataalamu wa mikakati hutumia kuelezea jinsi vita vinavyoharakisha kutoka kwa machafuko. kwa maafa.

Ukaribu wa uchaguzi wa Marekani, pamoja na uungaji mkono thabiti wa Joe Biden kwa Israeli, licha ya mashaka yake kuhusu namna ambavyo imekuwa ikipigana, haileti matumaini makubwa kwamba Marekani itasawazisha kwa namna fulani njia ya kutoka.

Ishara kutoka Israel zinaonyesha kuwa Netanyahu, Gallant, majenerali wa IDF na mashirika ya kijasusi wanaamini kuwa wana uwezo wa juu. Tarehe 7 Oktoba ilikuwa janga kwao. Wakuu wote wakuu wa usalama na jeshi, isipokuwa waziri mkuu, waliomba radhi na wengine walijiuzulu. Hawakuwa wamepanga vita na Hamas. Lakini mipango ya vita na Hezbollah ilianza baada ya ile ya mwisho kumalizika mwaka 2006 katika mkwamo wa kufedhehesha kwa Israel. Hezbollah imepata mapigo ambayo huenda isipone tena.

Hadi sasa ushindi wa Israel ni wa kimbinu. Ili kupata ushindi wa kimkakati ingehitaji kuwashurutisha adui zake kubadili tabia zao. Hezbollah, hata katika hali yake iliyopungua, inaonyesha kwamba inataka kupigana. Kuchukua askari wa miguu wa Israeli na vifaru sasa ambavyo Lebanon kusini imevamiwa tena kunaweza kukanusha baadhi ya faida za Israeli katika nguvu za anga na akili.

Iwapo Iran itajibu kulipiza kisasi kwa Israel kwa wimbi jingine la makombora ya balistiki huenda nchi nyingine zikavutwa ndani. Nchini Iraq, wanamgambo wa wateja wa Iran wanaweza kushambulia maslahi ya Marekani. Wanajeshi wawili wa Israel waliuawa na ndege isiyo na rubani iliyotoka Iraq.

Saudi Arabia pia inatazama kwa woga. Mwanamfalme Mohamed Bin Salman ameweka wazi mtazamo wake wa siku zijazo. Angefikiria kuitambua Israel, lakini iwapo tu Wapalestina watapata taifa kwa malipo na Saudi Arabia itapata mkataba wa usalama na Marekani.

Jukumu la Joe Biden, wakati huo huo akijaribu kuzuia Israeli huku akiisaidia kwa silaha, diplomasia na vikundi vya mgomo wa wabebaji, inawaweka wazi Wamarekani kujihusisha katika vita vikubwa na Iran. Hawataki hilo lifanyike, lakini Biden ameahidi kwamba ataisaidia Israeli ikiwa itabidi.

Mauaji ya Israel dhidi ya Hassan Nasrallah, na uharibifu uliofanywa kwa mkakati wa Iran na “mhimili wake wa upinzani” unakuza dhana mpya miongoni mwa baadhi ya Israel na Marekani. Wazo la hatari ni kwamba hii ni fursa ya mara moja katika kizazi cha kuunda upya Mashariki ya Kati kwa nguvu, kuweka utaratibu na kuwazuia maadui wa Israeli. Joe Biden – na mrithi wake – wanapaswa kuwa waangalifu na hilo.

Mara ya mwisho kwamba marekebisho ya Mashariki ya Kati kwa nguvu yalizingatiwa kwa uzito baada ya mashambulizi ya al-Qaeda ya 9/11 dhidi ya Amerika, wakati Rais wa Marekani George W Bush na Tony Blair, waziri mkuu wa Uingereza, walikuwa wanajiandaa kuivamia Iraq mwaka 2003.

Uvamizi wa Iraq haukuondoa itikadi kali za Mashariki ya Kati. Ilifanya mambo kuwa mabaya zaidi.

Kipaumbele cha wale wanaotaka kusitisha vita hivi kinapaswa kuwa usitishaji vita huko Gaza. Ni nafasi pekee ya kutuliza mambo na kutengeneza nafasi ya diplomasia. Mwaka huu wa vita ulianza Gaza. Labda inaweza kuishia hapo pia.