Ndege zisizo na rubani za Urusi zinawinda raia, ushahidi unapendekeza

Kabla ya saa sita mchana siku moja Serhiy Dobrovolsky, mfanyabiashara wa vifaa vya ujenzi, alirudi nyumbani kwake huko Kherson kusini mwa Ukrainia. Aliingia ndani ya uwanja wake, akawasha sigara na kuzungumza na jirani yake wa karibu. Ghafla, walisikia sauti ya ndege isiyo na rubani ikivuma juu.

Angela, mke wa Serhiy wa miaka 32, anasema alimuona mumewe akikimbia na kujificha huku ndege isiyo na rubani ikidondosha guruneti. “Alikufa kabla ya gari la wagonjwa kufika. Niliambiwa alikuwa na bahati mbaya, kwa sababu kipande cha vipande kilimchoma moyoni,” anasema, akivunjika.

Serhiy ni mmoja wa raia 30 waliouawa katika mashambulizi ya ghafla ya ndege zisizo na rubani za Urusi huko Kherson tangu Julai 1, utawala wa kijeshi wa jiji hilo uliambia BBC. Wamerekodi zaidi ya mashambulizi 5,000 ya ndege zisizo na rubani katika kipindi hicho, huku zaidi ya raia 400 wakijeruhiwa.

Ndege zisizo na rubani zimebadilisha vita nchini Ukraine, huku Ukraine na Urusi zikizitumia dhidi ya malengo ya kijeshi.

Lakini BBC imesikia ushuhuda wa mashahidi na kuona ushahidi wa kuaminika kwamba Urusi inatumia ndege zisizo na rubani pia dhidi ya raia katika mji wa Kherson ulio mstari wa mbele.

“Wanaweza kuona ni nani wanamuua,” anasema Angela. “Hivi ndivyo wanavyotaka kupigana, kwa kuwalipua tu watu wanaotembea mitaani?”

Iwapo Urusi itapatikana kuwa inalenga raia kimakusudi, itakuwa ni uhalifu wa kivita.

Jeshi la Urusi halikujibu maswali ya BBC kuhusu madai hayo. Tangu uvamizi wake kamili mnamo Februari 2022, Urusi imekuwa ikikana kuwalenga raia kimakusudi.

BBC / Imogen Anderson Angela, mwanamke mwenye nywele fupi za kimanjano na miwani ya jua kichwani, amevaa kofia ya kijivu ya Gant, akitazama kamera katika eneo la ukumbi wa nje akitazama nje kwenye jengo lenye kuta za waridi huko Kherson. — Angela anasema aliona ndege isiyo na rubani ikimuua mumewe nje ya nyumba yao

Ushahidi wa dhahiri wa mashambulizi ya ndege zisizo na rubani dhidi ya raia unaweza kuonekana katika video nyingi zilizoshirikiwa kwenye mitandao ya kijamii ya Ukraine na Urusi, sita kati yao zilichunguzwa na BBC Verify.

Katika kila video, tunaona kupitia kamera ya waendeshaji wa mbali wanapofuatilia mienendo ya mtembea kwa miguu au mwendesha gari aliyevalia kiraia, mara nyingi wakidondosha mabomu ambayo wakati mwingine yanaonekana kujeruhi vibaya au kuua walengwa.

BBC Verify pia iliweza kutambua chaneli ya Telegram ambayo ina nakala za mapema zaidi za umma ambazo bado zimeonekana kati ya video tano kati ya sita zilizochambuliwa.

Kila moja ilichapishwa kwa vijembe na vitisho kwa umma wa Ukraine, ikiwa ni pamoja na madai kwamba magari yote yalikuwa yakilengwa halali na kwamba watu wanapaswa kupunguza harakati zao za umma. Watu waliojeruhiwa pia walitukanwa, wakiitwa “nguruwe” au katika kesi moja walidhihakiwa kwa kuwa mwanamke.

Akaunti inayochapisha baadhi ya video hizi za ndege zisizo na rubani pia ilichapisha picha za ndege zisizo na sanduku na zisizo na sanduku, na picha zingine za vifaa, kuwashukuru watu kwa michango yao.

Mchoro unaojumuisha picha nne za skrini kutoka kwa picha za ndege zisizo na rubani, zinazoonyesha shambulio la mapema Oktoba 2024. Fremu ya kwanza inaonyesha mwonekano wa mbali wa watu wawili, walioangaziwa kwa mduara mwekundu, wakitembea kwenye barabara pana, iliyopinda, iliyozungukwa na majengo na miti. Fremu ya pili inaonyesha ndege isiyo na rubani karibu na watu hao wawili na karibu moja kwa moja juu, huku ya tatu ikionyesha mlipuko mahali ambapo watu hao wawili wanatembea. Katika fremu ya mwisho watu hao wawili waliovalia kiraia wanaweza kuonekana wamelala chini wakiwa wamejeruhiwa, wakiwa wameangaziwa tena na duru nyekundu.

Utawala wa kijeshi wa Kherson uliiambia BBC kwamba Urusi imebadilisha aina ya ndege zisizo na rubani inazotumia na mifumo ya kielektroniki ya jiji hilo haiwezi tena kuwazuia wengi wao.

“Unahisi kama unawindwa kila mara, kama vile mtu anakutazama kila wakati, na anaweza kuangusha vilipuzi wakati wowote. Ni jambo baya zaidi,” anasema Kristina Synia, ambaye anafanya kazi katika kituo cha misaada kilomita 1 tu (maili 0.6) kutoka mto Dnipro.

Ili kufika katikati bila kufuatwa na ndege zisizo na rubani, tunaendesha gari kwa mwendo wa kasi, tunachukua kifuniko cha miti tunapoegesha, na kisha kuingia ndani haraka.

Kwenye rafu nyuma ya Kristina, kifaa kidogo kinathibitisha tishio la nje – kikipiga kelele kila wakati kinapogundua ndege isiyo na rubani. Ilivuma kila dakika chache tulipokuwa pale – mara nyingi iligundua uwepo wa angalau drones nne.

Kiwewe kinaonekana kwenye nyuso za wakazi tunaokutana nao, ambao wamejitokeza kwa ujasiri kutoka nje ya nyumba zao ili kuhifadhi chakula. Valentyna Mykolaivna anafuta macho yake, “Tuko katika hali mbaya. Tunapotoka, tunatoka kwenye mti mmoja hadi mwingine, tukichukua kifuniko. Kila siku wanashambulia mabasi ya umma, kila siku wanatupa mabomu kwa kutumia ndege zisizo na rubani,” anasema.

Olena Kryvchun anasema alikosekana kwa kiasi kidogo na shambulio la ndege isiyo na rubani kwenye gari lake. Dakika chache kabla ya kurejea kwenye gari lake baada ya kumtembelea rafiki yake, bomu lilidondokea kwenye paa lililokuwa juu ya kiti cha dereva, na kupenya upande mmoja wa gari na kuacha uvujaji wa chuma, plastiki na glasi.

BBC / Imogen Anderson Olena Kryvchun, mwanamke mwenye nywele nyekundu na miwani yake ikiwa juu ya kichwa chake, amevaa shati jeupe na pundamilia juu yake na lipstick nyekundu nyekundu, amesimama karibu na gari lake. Kioo cha mbele kilichovunjwa, paa iliyoanguka na sehemu ya ndani iliyopasuliwa na vipande vinaonekana. — Mambo ya ndani ya gari la Olena Kryvchun yalipasuliwa na mlipuko kutoka kwa drone

“Kama ningekuwa kwenye gari langu, ningekufa. Ninaonekana kama mwanajeshi, gari langu linaonekana kama gari la jeshi?” Anasema. Anafanya kazi ya kusafisha na gari lilikuwa muhimu kwa kazi yake. Yeye hana pesa za kurekebisha.

Olena anasema ndege zisizo na rubani ni za kutisha zaidi kuliko kurusha makombora. “Tunaposikia ganda likirushwa kutoka ng’ambo ya mto, tunapata wakati wa kujibu. Ukiwa na drones, unaweza kukosa sauti zao kwa urahisi. Wana haraka, wanakuona na kugoma.”

Ben Dusing, ambaye anaendesha kituo cha misaada, anasema ndege zisizo na rubani zilieneza hofu zaidi kuliko kurusha makombora, na kuwafanya watu wasiweze kutembea. “Ikiwa ndege isiyo na rubani itakufungia, ukweli ni kwamba labda ‘mchezo umekwisha’ wakati huo. Hakuna utetezi dhidi yake,” anasema.

Katika miezi michache iliyopita, anasema Oleksandr Prokudin, msemaji wa utawala wa kijeshi wa Kherson, jeshi la Urusi pia limeanza kutumia ndege zisizo na rubani kudondosha migodi kwa mbali kwenye njia za watembea kwa miguu, magari na mabasi.

Alisema milipuko imesababishwa na migodi ya vipepeo – migodi midogo ya kuzuia wafanyikazi ambayo inaweza kuteleza chini na kulipuka baadaye inapogusana – ambayo hufunikwa na majani ili kuficha.

BBC haijaweza kuthibitisha matumizi ya ndege zisizo na rubani kusambaza migodi huko Kherson.

Olena anasema msimu wa baridi unapokaribia, hofu ya ndege zisizo na rubani itazidi kuwa mbaya. “Majani yanapoanguka kutoka kwenye miti, kutakuwa na waathirika wengi zaidi. Kwa sababu ukiwa mtaani, hakuna mahali pa kujificha.”

Ramani mbili, moja ikionyesha eneo la Kherson ndani ya Ukraine, kusini mwa nchi, chini ya kilomita 100 kutoka Crimea na ukingo wa eneo lililo chini ya udhibiti wa kijeshi wa Urusi, ambalo limewekwa alama nyekundu. Ramani ya pili inaonyesha eneo la mashambulizi sita ya ndege zisizo na rubani zilizothibitishwa na BBC kutoka kwa video, zote zikiwa mashariki mwa Kherson na vitongoji vyake.

Jinsi tulivyothibitisha video za drone

Tuliweza kupata video sita tulizochanganua, ambazo zote zilirekodiwa katika upande wa mashariki wa Kherson, kwa kubainisha vipengele mahususi katika mitaa ya jiji. Katika kisa kimoja – ambapo ndege isiyo na rubani ilidondosha mlipuko kwa watembea kwa miguu wawili, na kumjeruhi mmoja wao vibaya sana asingeweza kutembea – hii ilikuwa curve kwenye makutano ya T, ambayo yalielekeza kwa wilaya ya Dniprovs’kyi au kitongoji cha karibu cha Antonivka, badala ya katikati mwa jiji la Kherson.

Mara tu tulipotambua eneo linalowezekana, tuliweza kulinganisha alama zinazoonekana kwenye video na picha za satelaiti – katika kesi hii majengo na nguzo – kuthibitisha mahali ambapo shambulio lilifanyika katika jiji.

Ili kujaribu kujua ni wapi video zilionekana hadharani kwa mara ya kwanza, tuliendesha fremu kadhaa kutoka kwa kila moja kupitia injini za utafutaji. Mara nyingi matokeo ya mapema yalikuwa chaneli fulani ya Telegraph, matangazo ya kuchumbiana mapema kwenye tovuti kama vile X au Reddit kwa saa kadhaa.

Kwa kuwa na eneo la kila shambulio, tuliweza kukokotoa muda wa kurekodi filamu kwa kutumia vivuli na kurejelea rekodi za hali ya hewa ili kupata tarehe inayowezekana zaidi.

Video nne kati ya tulizochunguza zilichapishwa kwenye chaneli ya Telegraph siku moja baada ya uwezekano wa kurekodiwa, na kwa mfano mmoja, ilichapishwa saa nane baadaye siku hiyo hiyo.